کیست دندان چیست(به قلم دکتر)
کیست دهان برآمدگی هایی است که داخل و اطراف دهان ایجاد می شود. کیست در واقع کیسه ای بافتی حاوی مایع یا مواد دیگر است که ممکن است روی لب، گونه، لثه و فک شکل گیرد. کیست دندان معمولا در کنار یا اطراف دندان تشکیل می‌شود. رشد کیست‌ها معمولا آهسته بوده، اما می‌توانند باعث تحلیل فک شده یا عوارض دیگری را پدید آورند.
کیست دندان شایع‌ترین کیست ادنتوژنیک است که در اثر نکروز پالپ (مغز) دندان، پوسیدگی یا آسیب‌دیدگی دندان ایجاد می‌شود. کیست دندان معمولاً علامتی ندارد، مگر آن که عفونت ثانویه وجود داشته باشد و باعث درد شود. این نوع کیست در اکثر موارد در نوک ریشه‌های دندان‌های درگیر ایجاد می‌شود. گاهی اوقات کیست حتی پس از کشیدن دندان آسیب دیده از بین نمی‌رود.
انواع کیست‌های دهان
کیست‌های دهان و دندان انواع بسیاری دارد. در اینجا به چهار نوع شایع آنها اشاره می‌کنیم:
۱- کیست پری آپیکال (رادیکولار):
این نوع کیست، عارضه جانبی عفونت درمان نشده ریشه دندان و مرگ عصب دندان است و در پایه دندان تشکیل می‌شود. مواد عفونی داخل دندان به بیرون بافت‌های اطراف آن منتشر شده و منجر به التهاب و تشکیل کیست می‌شود. کیست به خودی خود ممکن است به آبسه (لینک به آبسه) تبدیل شود یا اینکه در همان حد باقی بماند.
۲- کیست دنتی ژروس:
این کیست در نزدیکی و یا بر تاج دندان عقل نهفته تشکیل می‌شود. اگر کیست بیش از حد نزدیک به دندان آسیاب دوم رشد کند، ممکن است موجب باز جذب ریشه دندان آسیاب در بدن گردد. کیست دنتی ژروس بزرگ ممکن است در اطراف دندان‌های نامرتب و غیرهمتراز حرکت کند. در موارد بسیار نادر، کیست دندان عقل با رشد سرطان دهان در ارتباط است.
۳- کیست ادنتوژنیک:
این‌ها کیست‌های متفرقه‌ای هستند (غیر از کیست پری اپیکال و دنتی ژروس) که در استخوان فک تشکیل می‌شوند. کیست ادنتوژنیک اغلب تا زمانی که رشد نکرده و کاملاً بزرگ نشده است، هیچ‌گونه علائم و عوارضی ندارد. تا آن زمان، ممکن است به شکل یک برآمدگی قابل مشاهده و یا برجستگی در فک، خود را نشان دهد. در صورت عدم درمان، این کیست ممکن است همچنان به رشد خود ادامه داده، باعث ضعیف شدن فک و آسیب به دندان‌های مجاور شود. به ندرت یک کیست ممکن است عفونی، متورم و دردناک شود. این عفونت ممکن است به مناطق دیگر بدن گسترش یابد.💥💥 درصد بسیار کمی از این کیست‌ها ممکن است سرطانی💥 شده و به مناطق دیگر بدن سرایت کنند.💥💥
۴- کیست موکوسل (مخاطی):
این نوع کیست در بافت‌های نرم دهان از جمله زبان، گونه درونی و یا لب ایجاد می‌شود. کیست موکوسل در پاسخ بدن به تحریک یا آسیب بافت تشکیل می‌شود. بر خلاف دیگر کیست‌های دهانی، این کیست‌ها معمولاً خود به خود برطرف می‌شوند، به استثنای کیست اپولیس (لثه) و کیست رانولا (زیر زبان) که می‌تواند موجب درد و ناراحتی قابل توجهی شود و معمولاً با عمل جراحی برداشته می‌شود.
آبسه ، کیست نیست !
آبسه یک حالت التهابی کلینیکی است که دندان پزشک با معاینه آن را تشخیص می دهد. آبسه در عکس رادیوگرافی اغلب ممکن است دیده نشود. آبسه به تنهایی بعد از مرگ پالپ (عصب) دندان و عفونی شدن کانال های دندان می تواند به وجود آمده باشد یا بعد از وجود یک کیست یا گرانولوم ایجاد شده باشد.
شیوع کیست های حقیقی بالا نیست بنابراین برای درمان ابتدا به سراغ درمان منشأ (دندان) می رویم. برای دندان پزشک در مرحلهٔ درمان فرقی نمی کند که آن چه در عکس رادیوگرافی می بیند کیست باشد یا گرانولوم …، چرا که در مرحله درمان اولیه بیشتر موارد فقط درمان ریشه مشکل را حل می کند.
بعد از درمان منشأ احتمالی که یک دندان پوسیده یا ضربه دیده یا پرشده است، معمولاً منتظر می مانیم که ضایعه به سمت کوچک شدن برود. درمان دندان دو راه دارد، اولی درمان ریشه (عصب کشی) است و راه دوم حذف صورت مسئله با کشیدن دندان است.
در بررسی روند درمان ممکن است که نیاز به خارج شدن ضایعه (تا اینجا هم کیست نیست!) وجود داشته باشد که در این حالت درمان جراحی برای شما انجام می شود. در ضایعات خیلی بزرگ که احتمال کیست واقعی بودن بالاست، از آنجایی که ممکن است فقط با درمان ریشه معمولی، مشکل حل نشود، ممکن است که منتظر نتیجه نمانیم و براساس سن و شرایط بیمار تصمیم بگیریم که بلافاصله درمان جراحی با خارج کردن ضایعه و فرستادن آن برای روشن شدن ماهیت آن درآزمایشگاه پاتولوژی صورت دهیم.
کیست های غیر ترسناک
کیست های منشأ دندانی آن طور که بیماران از آن وحشت دارند خطرناک نیستند. آن ها بیشتر موارد دردناک نیستند. رشد کمی دارند و اغلب بر روی بافت های مجاور تأثیر زیادی ندارند؛ اما چون از یک لایهٔ اپیتلیوم در حال رشد در دیواره، تشکیل شده است، به طور ذاتی پتانسیل تغییر ماهیت دارند. این تغییر ماهیت می تواند در موارد خیلی نادر، به سمت تشکیل تومور از دیوارهٔ کیست باشد.
در موارد کمتری هم این تومورها ممکن است بدخیم باشند؛ بنابراین درمان همیشه مورد نیاز است؛ اما پروسهٔ درمان ممکن است با مداخلات مرحله ای باشد؛ یعنی در بار اول فقط دندان درمان شود. در ادامه در بررسی ها ممکن است نیاز به جراحی هم وجود داشته باشد.
در نهایت اگر هر بافتی از بدن در جریان جراحی خارج شود (بیوپسی)، طبق پروتکل به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می شود تا ماهیت آن بررسی شود و آنجاست که به طور قطعی اسم «کیست» یا ضایعهٔ دیگر روی آن می گذارند.
چگونه می‌توان از تشکیل کیست دندان جلوگیری کرد؟
معمولا به ندرت دندان‌های سالم دچار کیست می‌شوند. اگر عصب دندان از بین برود، باید به طور کامل درمان شده تا موجب عفونت نگردد. اگر درمان موفقیت آمیز باشد، بافت‌های ریشه تبدیل به کیست یا آبسه نمی‌شوند. به همین دلیل مهم است که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کرده و دندان‌های خود را چک کنید.
گاهی اوقات، دندانپزشک ممکن است احساس کند که شما دارای دندان اضافی می‌باشید. برای چنین مواردی توصیه می‌شود که از توموگرافی رایانه‌ای ۳D i-CAT برای تشخیص موقعیت دندان استفاده کنید. با این روش می‌توان زمانی که هنوز کیست کوچک می‌باشد آن را تشخیص داده و اقدام به درمان آن کرد.
درمان کیست دندان به چه صورت است؟
اندودنتیست ها (متخصصین درمان ریشه)، جراحان فک و صورت، پاتولوژیست های فک و صورت و متخصصین تشخیص بیماری های دهان و دندانگروه های تخصصی هستند که بیش از بقیه با تشخیص و درمان کیست دندان سروکار دارند و بهتر می توانند شمارا راهنمایی و نگرانی های شمارا برطرف کنند. دندانپزشک یا جراح دهان و فک با توجه به محل، نوع و اندازه کیست، اقدام به درمان آن می‌کند. در برخی موارد درمان اندودنتیک و در موارد دیگر کشیدن دندان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کانال دندانپزشکی دکتر شبستری
@drshabestari